Türkiye’de iş arayanlar, her gün umutla başvurdukları iş ilanlarının sessizliğinde kayboluyor. Başvuru yapılıyor, geri dönüş olmuyor. Pozisyonlar aylarca açık kalıyor ancak kimse işe alınmıyor. Bu durum artık bireysel değil, sistemsel bir sorun: Hayalet iş ilanları.
Bu ilanlar, gerçekte işe alım amacı taşımayan, yalnızca veri toplamak, yatırımcıya büyüme sinyali vermek veya şirket içi algı yönetimi için yayımlanan sahte pozisyonlar.
Özellikle gençler, kadınlar ve işsizler bu sistemin görünmeyen mağdurları haline geliyor. İş arama süreci, bir umut yolculuğundan çok, bir belirsizlik labirentine dönüşüyor.
“Bir ilana başvuruyorsunuz, umutlanıyorsunuz, sonra hiçbir şey olmuyor. Bu sadece bir sessizlik değil; bir değersizlik hissi.” (Genç bir iş arayanın ifadesi.)
Toplumsal etkisi: Sadece işsizlik değil, güven krizi!
Hayalet ilanlar, yalnızca işe alınmayan adayları değil, tüm istihdam sistemini etkiliyor.
- Genç kuşaklarda kurumsal dünyaya karşı güvensizlik artıyor.
- İşveren markalarına yönelik sosyal medya tepkileri çoğalıyor.
- İşsizlik verileri manipüle ediliyor; görünürde pozisyon var ama işe alım yok.
- Kadınlar ve yeni mezunlar en çok etkilenen gruplar arasında.
- İnsan kaynakları süreçleri, şeffaflık ve etik açısından sorgulanır hale geliyor.
Bu ilanlar, yalnızca bir pozisyonu değil; bir insanın hayalini, emeğini ve zamanını manipüle ediyor. Bu artık yalnızca bir iş dünyası sorunu değil; toplumsal bir etik kriz olarak ele alınmalı.
“Ulusal Şeffaflık Yasası” hayata geçirilmeli!
Türkiye’nin önde gelen kurumlarına kurumsal gelişim, liderlik ve işveren markası alanlarında danışmanlık veren bir uzman olarak, bu çağrıyı yalnızca bir öneri değil, toplumsal bir etik sorumluluk olarak tanımlıyor. “Hayalet ilanlar bireylerin değil; sistemin sorunudur. Bu sistem ancak birlikte değiştirilebilir.
Yasa ne getirecek?
Duman’ın önerdiği yasa taslağı, iş ilanlarında şeffaflık ve hesap verebilirlik sağlamak için 6 temel düzenleme içeriyor:
- İlanlarda işe alım ve başlama tarihi zorunlu olmalı: Açık pozisyon gerçekten var mı, ne zaman doldurulacak? Adayın plan yapabilmesi için netlik sağlar. Belirsizliği ortadan kaldırır.
- Pozisyonun niteliği açıkça belirtilmeli: Yeni bir kadro mu, yoksa yedekleme mi? Şirketin niyeti netleşir. Hayali kadrolar engellenir.
- İlanın geçmişi görünür olmalı. Son 2 yılda kaç kez yayımlandı? Sürekli aynı pozisyonu açan şirketler tespit edilir. Güvenilirlik sorgulanabilir.
- İlan süresi ve başvuru süresi düzenlenmeli: İlan en fazla 90 gün yayında kalmalı. Aylarca açık kalan ama gerçekte işe alım yapılmayan ilanlar engellenir. İlan en az 4 gün başvuruya açık kalmalı. “Bir günlüğüne açıp kapatma” gibi manipülatif uygulamalar önlenir. Adaylara eşit ve makul bir başvuru süresi tanınır.
- Düzenleme 50+ çalışanı olan işletmeler için geçerli olmalı: KOBİ’leri zorlamadan, büyük ölçekli şirketlere sorumluluk yüklenir.
- İhlal durumunda caydırıcı para cezası uygulanmalı: Her ihlal için para cezası uygulanmalı. Gerçek bir yaptırım olmadan etik dönüşüm gerçekleşmez.
Ek sistem önerileri:
- Dijital platformlarda ilan geçmişi şeffaflığı.
- Adaylara otomatik bilgilendirme sistemi.
- “İşe Alım Şeffaflık Endeksi” ile kurumsal etik puanlaması.
- Bağımsız izleme kurulu ile yıllık raporlama sistemi.
Bu yasa, yalnızca ilanları düzenlemekle kalmayacak; iş dünyasında etik standartları yeniden tanımlayacak.
Dünyadan örnekler: Türkiye geri kalmasın
- Kanada Ontario: 2026’da yürürlüğe girecek yasa ile ilanlarda işe alım niyeti beyanı zorunlu hale geliyor.
- ABD – New Jersey, Kentucky, Kaliforniya: Hayalet ilanlara karşı düzenlemeler gündemde.
- Avrupa: ESG kriterleri kapsamında işveren şeffaflığı artık yatırımcı değerlendirmelerinde belirleyici rol oynuyor.
Türkiye’nin bu konuda öncü olması hem etik dönüşüm hem de uluslararası yatırımcı güveni açısından stratejik bir sıçrama yaratabilir.
Neden bu yasa gerekli?
Çünkü bu sorun artık yalnızca iş arayanların değil, tüm toplumun sorunu.
Çünkü etik dışı ilanlar, kurumsal dünyayı itibarsızlaştırıyor.
Çünkü gençler sistemden kopuyor, kadınlar dışlanıyor, umutlar tükeniyor.
Ve çünkü bu sessiz mağduriyet, ancak yasa ile görünür ve çözülebilir hale gelir.
