Çalışma hayatında işçiler çoğu zaman işin gerekleri doğrultusunda seyahat etmek zorunda kalmaktadır. Bu seyahat nedeniyle de normal çalışma saatlerini aşan sürelerde çalışma yapılması gerekebilmektedir. Böyle bir durumda iş seyahatinde geçen süreler fazla mesai durumu ortaya çıkmaktadır.
Fazla Mesai Nedir?
4857 sayılı İş Kanunu’na göre işçinin normal haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiştir. Fazla çalışma ise normal haftalık çalışma süresinin tamamlaması üzerine çalışmaya devam edilmesi durumunda aldığı zamlı ücrettir. Tüm çalışanlar elde ettikleri maaşa ilave olarak fazla mesai için de ayrıca bir ücret almaya hak kazanacaklardır. Bu fazla mesai ücreti, normal maaşın %50 fazlası olarak hesaplanmaktadır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinde fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 15 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanabilme hakkına sahiptir. İşveren tarafından fazla çalışma yapılabilmesi için işçinin yazılı rızasının alınması gerekmektedir. İstisnai olarak zorunlu nedenlere veya olağanüstü durumlara dayanılarak yapılan fazla çalışma için işçinin rızası aranmayacaktır. İşveren tarafından bu onay her yıl başında işçilerden yazılı olarak alınarak, işçi özlük dosyasında saklanmaktadır.
İş Seyahatinde Yolda Geçen Süre Kavramı
İşçilerin yolculukları esnasında işverenin emrinde bulunduğu görüşü benimsenmektedir. Çünkü işçi, işverenin sağladığı ulaşım aracı ile işverenin işini yerine getirmekte, müşteriler ile görüşme yapabilmektedir. Bu yolculuklar esnasında işveren; işçilerin çalışma düzenini etkileyen, müşterilerin sırasını değiştirme, randevularını iptal etme ya da yeni randevular ekleme gibi değişiklikler yapabilmektedir. İşçiler de kendilerine verilen yeni talimatlara göre hareket etmektedirler. Bu sebeple işçiler zorunlu yolculuk süresi içerisinde bu zamanı serbestçe ve kendi ihtiyaçlarına uygun bir biçimde kullanamamaktadırlar. Dolayısıyla bu süreçte işçinin bağımsız hareket ettiği ve kendisinin özgürce tasarrufunda olan bir süreden bahsedilememektedir. 4857 sayılı kanunun seyahat ve konaklama hususlarını içeren 66. Maddesinde işçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen sürelerin çalışma süresinden sayılacağından bahsetmiştir.
Yolda geçen süre kavramı bakımından ikili bir ayrıma gitmek mümkün:
- Yapılan işin niteliği gereği seyahati gerektirmeyen ve temelde ofis çalışmasına dayanan iş türlerinde yapılan yolculuklar
- Yapılan işin niteliği gereği zaten seyahat etmeyi zorunlu kılan ve sabit bir ofis çalışmasının bulunmadığı iş türlerinde yapılan yolculuklar
Yolda Geçen Süreler Mesaiden Sayılır mı?
4857 sayılı İş Kanunu’nun “Çalışma süresinden sayılan haller” başlıklı 66/1-b maddesi uyarınca: “İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler.” de çalışma süresinden sayılmaktadır. Şeklinde belirtilmektedir.
Buna göre işçinin yurt dışında veya şehir dışında görevlendirmesi nedeniyle seyahat etmesi halinde yolda geçen süreler de fazla mesai hesabında dikkate alınacaktır. Eğer, işveren tarafından işyerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderiliyorsanız bu durumda yolda geçen süreler çalışma süresinden sayılacaktır. Ancak, iş tanımınızda veya yaptığınız işin niteliği sürekli bir seyahat hali gerektiriyorsa bu durumda mahkeme işin niteliği hakkında önce inceleme yapacak ve çalışma süresinden sayılıp sayılmadığına öncelikli olarak karar verecek ve bu şekilde hesaplama yapılıp yapılmayacağını değerlendirecektir.
