İSG yönetim sistemi standartlarının modern anlamdaki gelişimi, Uluslararası Standardizasyon Örgütü’nün (ISO) kalite yönetim sistemleri (QMS) için standartlar geliştirmeye başladığı 1970’lerin başına kadar uzanmaktadır. KYS standartlarının başarısı, 1990’ların başında çevre yönetim sistemleri (ÇYS) standartlarının geliştirilmesine katkıda bulunmuştur. Bu katkı İSG başta olmak üzere farklı alanlarda da kendisini göstermeye başlamıştır.
1996 yılında İngiliz Standartları Enstitüsü (BSI), iş sağlığı ve güvenliği (OHS) yönetim sistemleri için kılavuz niteliğinde bir doküman olan OHSAS 18001 standardının ilk versiyonunu yayınlamıştır. OHSAS 18001, KYS ve ÇYS standartlarıyla aynı ilkelere dayanmaktaydı. Bu standart, kuruluşların İSG performanslarını iyileştirmenin bir yolu olarak tüm dünyada hızla popülerlik kazanmıştır.
OHSAS 18001’in gelişimi, başta aşağıdaki konular olmak üzere İSG ile ilgili birçok alanda dönüşümlere imza atmıştır:
- İş sağlığı ve güvenliğinin önemi konusunda artan farkındalık
- İSG ile ilgili farklı yönetmelik ve mevzuatların düzenlenmesi
- Kuruluşların İSG taahhütlerini göstermeleri için müşterilerden ve yatırımcılardan gelen taleplerin artması
OHSAS 18001’in ilk versiyonu görece basit ve kapsamı dar bir standarttı. İçerdiği konu başlıklarından bazıları şunlardı:
- Politika
- Planlama
- Uygulama ve operasyon
- Kontrol ve düzeltici eylem
- Yönetim incelemesi
Standart ayrıca, İSG risklerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi, önleyici ve kontrol önlemlerinin uygulanması ve çalışanlar için eğitim sağlanması gibi gereklilikler de içermekteydi.
2007’de OHSAS 18001, ISO 14001 ÇYS standardına daha iyi uyum sağlamak için revize edilmiştir. Revize edilen standarda OHSAS 18001:2007 adı verilmiştir Bu yeni standartta değişiklik yapılan konulardan bazıları şunlardır:
- İSG yönetimine yeni bir risk temelli yaklaşım
- Liderlik ve işçi katılımına daha fazla odaklanma
- Dokümantasyon ve kayıt tutma için daha spesifik gereksinimler
OHSAS 18001, İSG yönetim sistemlerinin geliştirilmesi için çok önemli bir adımdır. Standart, kuruluşların izlemesi gereken net bir çerçeve sağlamış ve İSG’nin önemi konusunda farkındalığın artmasına yardımcı olmuştur. Fakat yine de iş dünyasından ve akademiden OHSAS 18001 ile ilgili birtakım eleştiriler gelmekteydi. Bazı uzmanlar, standardın çok bürokratik olduğunu ve kuruluşların İSG performanslarını iyileştirmek için harekete geçmesini gerektirecek kadar ileri gitmediğini savunmaktaydı.
2018 yılına gelindiğinde ISO, İSG yönetim sistemleri için yeni bir uluslararası standart olan ISO 45001’i yayınlamıştır. ISO 45001, OHSAS 18001 ile aynı ilkelere dayanmaktadır, ancak liderliğe odaklanma ve işçi katılımı gibi bazı yeni gereklilikler de içermektedir. ISO 45001, birçok kuruluş tarafından OHSAS 18001’den daha kapsamlı ve talepkar bir standart olarak memnuniyetle karşılanmıştır. Standardın, İSG’nin önemi konusunda farkındalığı daha da artırmıştır; ayrıca kuruluşların İSG performanslarını iyileştirmelerine sağladığı katkı daha fazladır.
ISO 45001, günümüzde İSG konusunda kullanılan en önemli standarttır. İSG yönetim sistemi standartlarının her geçen gün daha fazla kuruluş tarafından kullanıldığına şahit olmaktayoz. Günümüzde farklı sektörlerden çok sayıda kuruluş İSG yönetim sistemi standartlarını benimsemektedir. Bu bağlı olarak iş yeri güvenliği ve sağlığında sürekli bir iyileşme görülmektedir.
OHSAS 18001 ve ISO 45001 gibi standartların yanı sıra İSG yönetim sistemi standartlarının tarihindeki diğer önemli gelişmelerden bazıları şunlardır:
- 1999: Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), ILO-OSH 2001 Yönergelerini yayınladı.
- 2002: Avrupa Birliği, İş Sağlığı ve Güvenliği Çerçeve Direktifini (89/391/EEC) kabul etti.
- 2005: Amerika Birleşik Devletleri Mesleki Güvenlik ve Sağlık İdaresi (OSHA), Gönüllü Koruma Programlarını (VPP) yayınladı.
- 2013: ISO, ISO 45001’in ilk versiyonunu yayınladı.
İSG yönetim sistemi standartları sürekli iyileştirme gerektiren ve bu bağlamda konuyla ilgili uzmanların üzerinde sürekli çalıştığı bir alandır. İSG konusunda yeni bilgiler edindikçe ve yeni kavramlar geliştirildikçe, standartlar bu değişiklikleri yansıtacak şekilde güncellenmektedir. Bu da standartların kuruluşların İSG performanslarını iyileştirmelerine yardımcı olma konusunda ilgili ve etkili kalmasını sağlamaktadır.
