Gerek yakınından geçen ulaşım ağlarının, gerekse bölgesindeki illerin sanayi gelişimini tamamlamasının Balıkesir’in gelişimini hızlandırdığına dikkat çeken Balıkesir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Rahmi Kula, önümüzdeki dönemde sanayisi yanında tarım, turizm ve ticaret potansiyeliyle de Balıkesir’in yatırım için çok cazip bir il olacağını vurguladı.
Balıkesir bir dönüşüm sürecinde. Bu süreçte sanayisi ivme kazanan ilin tarımı, turizmi ve ticareti de ivme kazanacak gibi görünüyor. Balıkesir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Rahmi Kula ile ekonomide, finansta yaşanan sorunlarla birlikte Balıkesir’in içinde bulunduğu gelişim sürecini konuştuk.
Ekonomide yeni bir hikaye yazmamız gerektiği konuşuluyor. Bu bağlamda görüş ve düşüncelerinizi alarak söyleşiye giriş yapalım…
Gerçekten Türkiye son 15 yılda gerek Gayri Safi Milli Hasılası gerekse ekonominin çarklarının dönmesi anlamında mesafe aldı. Ancak geldiğimiz noktada daha rekabetçi olabilmek için daha çok teknolojiye, bilime, yapay zekaya dayalı bir sanayi modelini hızlı bir şekilde oluşturmamız gerekiyor. Çünkü dünya artık Endüstri 4.0’dan sonra Endüstri 5.0’ı konuşmaya başladı. Bizim kesinlikle Endüstri 4.0’ı kaçırmamamız gerekiyor. Bunlar verimlilik ve rekabetçiliği tetikleyen unsurlar. Eğer dünyayla rekabet içinde olmak ve ihracatımızı global anlamda yüzde 0,7-0,8’den yüzde 1,5 oranına getirmek istiyorsak kesinlikle ve kesinlikle Endüstri 4.0’ı yakalamamız gerekiyor. Bir ikincisi, katma değerli ürünler üretmek. Şu anda bildiğiniz üzere Türkiye’nin yaptığı ihracatın ortalama kg fiyatı 1,6 dolar. Bunu nasıl artırabiliriz? Bence bunu irdelememiz gerekiyor. Tabii, bunları yaparken de eğitim sistemimizi iyileştirmemiz gerekiyor. Sisteme ayak uyduracak eğitim politikasını hayata geçirmemiz gerekiyor. Özellikle mesleki eğitimin ağırlığının biraz daha artması gerekiyor. Liseden itibaren öğrencilerin yeteneklerine göre ayrılıp mesleklere yönlendirilmeleri gerekiyor. Ülkemizde mühendis, doktor gerekli olduğu gibi fırıncı ve terzi de olması gerekiyor. Bunların da ihtiyaca göre planlanması lazım. Onun için de eğitim ve Endüstri 4.0’a dayalı bir hikaye yazmamız lazım.
Bunun için finansman gerekiyor. Finansmana ulaşım mevcut şartlar içerisinde nasıl olmalı? Hükümet bu konuda nasıl bir modelle hareket etmeli sizce?
Doğru. Finansmana ihtiyaç var. Geriye dönüp baktığımızda şöyle yapmasaydık böyle yapmasaydık diyecek durumumuz yok. Geriye bakarak bir yol alamıyoruz. Bence geçmiş hatalardan ders almak lazım. Öncelikle gelir-gider dengemizi iyi ayarlamamız gerekiyor. Ben her ortamda söylüyorum 2001’deki krizdeki bankaların mali yapısıyla, gücüyle şu anki durum aynı değil. Şu an bankalar daha güçlü. Ben kaynaklar doğru kullanıldığında finansmanın da gerek bankalardan gerekse yurtdışından daha kolay sağlanacağı kanaatindeyim. Doğru projelere dünyadan kredi bulabiliyorsunuz. Yeter ki böyle projeler üretelim.
Şu andaki uygulamada bir sıkıntı var mı? Bankaların bir kısmında kredi kullanımını yavaşlatıcı engeller olduğu söyleniyor…
Yavaşlatma var ama bu son bir aylık süreçte biraz daha gevşemeye başladı. Özellikle Ağustos, Eylül, Ekim aylarında sıkıntılıydı ama Kasım ayında biraz daha iyileşmeye başladı. O panik havası yerini biraz daha temkinli hareket etmeye bıraktı. Çok panik vardı başlarda. Bankalar da ilk zamanlarındaki gibi değil. Çünkü finansmanı kestikleri anda firmaların çok zor duruma düşeceğini görüyorlar. Finansmanı birden kesmek doğru değil, bunu kademeli yapmak lazım. Mesela; bazı bankalar ödeme sıkıntısı varsa bunu 6 aya öteleyebiliyorlar. Bu da sanayici, esnaf ve KOBİ’ler için iyi bir şey.
Kalkınma yerelden başlar ilkesiyle Balıkesir’i konuşacak olursak neler söylemek istersiniz?
Balıkesir, uzun yıllar batıda kalıp da az gelişmiş şehirlerden bir tanesiydi. Baktığınızda İstanbul, Gebze, Kocaeli, Adapazarı, Bursa’da çok ciddi anlamda sanayileşme oldu. Güney tarafımıza baktığımızda, İzmir, Manisa aynı şekilde… Arada Çanakkale ve Balıkesir kaldı. Bugün Osmangazi Köprüsü ile birlikte İstanbul-İzmir Otobanı Bursa’ya kadar geldi. 2020 yılına kadar Bursa-İzmir arası tamamlanıyor. Diğer taraftan 18 Mart Çanakkale Köprüsü’nün temelleri atıldı. Onun da Çanakkale-İzmir’e bağlantı yolunda kesişme noktası Balıkesir. İstanbul’un doğusundan ve batısından gelen iki otobanın kesişme noktasında Balıkesir bulunuyor. Sonuçta sanayicilerin, yatırımcının baktığı ilk şey ulaşım. Balıkesir bu anlamda 25 milyon nüfuslu bir bölgenin merkezinde yer alıyor. Lojistik köy önemli bir avantaj sunuyor. Bandırma Limanı aracılığıyla Avrupa’ya kadar konteyner yollama imkanı var. Şu anda sanayicilerimiz, üreticimiz Bandırma Limanı’ndan dökme kuru yüklerini tren yoluyla lojistik köye göndermeye başladılar. Karayolu taşımacılığını ve dolayısıyla maliyetlerini azalttılar. Bandırma Limanı’mız hem ithalat hem ihracat için hizmet verebiliyor. Çandarlı Limanı hizmete girdiğinde önemli bir artısı olacak. Edremit, Burhaniye ve Ayvalık turizm açısından önemli bir potansiyel sunuyor. Tarımsal ve hayvansal üretim açısından sadece muz, fındık ve bir de çay yetişmiyor. Bu üçlünün dışında yetişmeyen ürünümüz de yok. Beyaz ette, kırmızı ette, yumurtada Türkiye’nin ilk üçün içinde yer alıyor Balıkesir. Türkiye’yi doyuran il diyoruz zaten. Bu anlamda 10 tane coğrafi işaretimiz var. Gıdayla ilgili mesela Höşmerim tatlısı var, keza yakın zamanda Balıkesir Ticaret Borsası Balıkesir kuzu etinin ilk olarak Türkiye’de coğrafya tescilini aldı, Erdek mor soğanı aldı. Yine zeytinyağı üretiminde Türkiye’de ve dünyada tanınıyoruz. Şimdi Ayvalık dünyada geçerliliği olan coğrafi işaret belgesini almaya çalışıyor zeytinyağı için. Balıkesir OSB’mizde boş parsel kalmadı. Daha on sene önce biz Balıkesir olarak yatırımcı getirmeye çalışıyorduk. Şu anda ciddi sayıda yatırımcı geliyor dışarıdan. Bunlarla birlikte Balıkesir’i bu anlamda önemli buluyorum.
Kabuğuna sığamayan bir il oldu aslında Balıkesir…
Çok doğru. Yeni OSB’lerin büyümesiyle alakalı süreç devam ediyor. Yeni yatırımcılar da gelecek. Balıkesir’in bence önümüzdeki yıllarda daha büyük bir kent haline geleceğini düşünüyoruz. Bununla ilgili de planlamanın iyi olması gerekecek. Bu da bence yapılıyor. Şu an Sayın Valimiz başta olmak üzere Büyükşehir Belediye Başkanımız, ilçe belediye başkanlarımız ve milletvekillerimiz, sivil toplum örgütlerimiz Balıkesir’de hakikaten birlikte hareket ediyor. Herkes Balıkesir’in menfaatleri için çalışıyor. Bence önümüzdeki süreçte daha önemli noktaya gelecek Balıkesir. İstanbul’dan Bursa’ya, İzmir’e, Manisa’ya kadar olan bölgedeki sanayi için hem yer kalmadı hem de insanlar artık kalabalık şehirlerden göç etmeye başladılar. Arazi fiyatları da yüksek… Balıkesir yatırımcı için de çok cazip bir yer.
Yetişmiş insan kaynağı açısından Balıkesir özelinde neler söyleyebilirsiniz?
Balıkesir Üniversitesi çok büyük bir üniversite. 30 binin üzerinde öğrencisi var. Bugüne kadar Balıkesir’de çok fazla sanayici olmadığı için genelde Balıkesir’deki ailelerin çocukları üniversite eğitimi için gittiği şehirlerde kalıp işe başlıyorlardı. Ama son yıllarda bunun tam tersi olmaya başladı. İnsanlar artık kendi şehrinde çalışmak için iş imkanı bulmaya başladı. Öte yandan bizim biraz daha meslek liselerine önem vermemiz gerektiği kanaatindeyim. Meslek liselerinin sadece Balıkesir’in değil, ülkenin bence en önemli eğitim kurumlarından biri haline gelmesi gerekiyor. Daha fazla üniversite değil, daha fazla meslek lisesi açmalıyız. Çünkü yeterince üniversite mezunu olduğu kanaatindeyiz. Balıkesir’in sanayideki gelişimine paralel meslek liselerinin de artırılması gerektiği kanaatindeyiz.
Balıkesir Ticaret Odası olarak, marka kent olma yolunda nasıl bir yol izliyorsunuz?
Biz yönetim olarak seçileli daha 6-7 ay oldu. Bununla ilgili sivil toplum örgütleri, Sayın Valimiz ve belediyeler şu anda bir uğraşı içindeyiz. Balıkesir’in ürünlerini tanıtıcı bir projemiz var. İnşallah önümüzdeki günlerde Balıkesir ile ilgili haberleri, ürün tanıtımlarını, lansmanlarını basında daha sık göreceğiz. Bizler de Ticaret Odası olarak sadece yerel ürünlerin yönetilmesi değil, iyi şekilde tanıtılması, katma değerli satılması için çalışıyoruz. Bununla ilgili üyelerimize dijital dönüşüm, e-ticaret, e-ihracat ile ilgili eğitimler veriyoruz. Sadece Balıkesir’de üretip satmak yeterli değil. Bunu hem ülke genelinde hem de küresel bazda yapmak lazım. Ürünlerimizi daha uzak noktalara taşımaya çalışıyoruz. Ülkemizin geçtiği sıkıntılı süreçten çıkmasının anahtarı ihracat. Bunu çok önemsiyoruz. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve Ticaret Bakanlığımızın işbirliğinde Türkiye’de 16 ilde 25 oda ve borsayla birlikte ihracat destek ofisleri açılacak. Bu 16 ilden birisi de Balıkesir. Birisi Balıkesir Ticaret Odası, diğeri Balıkesir Sanayi Odası bünyesinde olmak üzere ilimizde iki ihracat destek ofisi açılacak. Bu ofis aracılığıyla üyelerimize daha yakın olacağız ve daha iyi hizmet vereceğiz.
Peki, kalkınma ajansından Balıkesir ne kadar yararlanıyor?
Kalkınma ajanslarının kentin geleceği ve kentin planlaması ile ilgili ciddi çalışmaları var; bu çalışmalar bize ışık tutuyor. Bu çalışmaları ben doğru ve olumlu buluyorum. Sadece biraz daha fazla özel sektör işin içinde olmalı bence.
